Sumak (Cotinus spp.)
Önemli odun dışı orman ürünlerinden biri olan sumaklar,
Anacardiaceae (Sakızağacıgiller) familyasının bir cinsi olup, yeryüzünde 150
kadar türü bulunmaktadır. Bu türlerden sadece iki tanesi Rhus coriaria L.
(derici sumağı) ve Cotinus coggyria Scop. (Syn: Rhus
cotinus L.) (boyacı sumağı) ülkemizde yetişip ekonomik değeri olan
türlerdir. Ülkemizde 55.056 ha. yayılışı bulunmaktadır. Tahmini potansiyeli
313.246 kg/yıl’dır.
Bitkinin meyveleri ve yaprakları kullanılmaktadır. Derici
sumağı yaprağında %15-20 oranında tanen ve mirisetin, %7 su, %11 kül, şekerler
(glikoz, ramnoz, sakkaroz, galaktoz vb.) ve mumsu maddeler bulunmaktadır.
Mirisetin maddesi, flavon türevidir. Sarı renkli boyar maddenin yapısı da flavon
glikozitlerini ihtiva etmektedir. Bu türün meyvelerinde ise, yaklaşık % 4-5
oranında tanen, uçucu yağ ve organik asitler bulunmaktadır. Boyacı sumağının
yapraklarında ise, tanen, uçucu yağ ve mirisetin adlı bir glikozit bulunmaktadır.
Bu glikozit kolayca hidrolize olarak bitkiye boyar madde özelliği veren fustol
ve ramnoza ayrılabilir. Bitkinin odun kısmında ise yaklaşık %2 oranında
bulunmaktadır. Bitkinin odunlarından ve kabuklarından elde edilen sarı renkli
ekstreden dolayı yöre halkı tarafından “sarı boya ağacı” olarak ta
bilinmektedir.
Boyacı sumağı sanayiide kumaş ve derilerin sarı renge boyanmasında
değerlendirilmektedir. Yapraklarının antiseptik, ishal ve kan kesici
özellikleri ile ateş düşürücü özelliklerinden yararlanılarak infüzyonu ilaç
sanayiinde kullanılmaktadır. Derici sumağı meyvelerinin kan durdurucu ve ishal
kesici özellikleri vardır. Bu özelliklerinden dolayı ilaç sanayiinde değerlendirilir.
Yapraklarının ve köklerinin toz haline getirilmesinden sonra elde edilen hülasa
özellikle hafif ve ince derilerin tabaklanması ve siyaha boyanmasında kullanılan
çok kıymetli bir maddedir. Pamuklu ve yünlü dokumaların da siyaha boyanmasında
kullanılmaktadır. Kaba toz haline getirilen meyveler ise gıda sanayiinde
baharat olarak değerlendirilmektedir. Drog olarak özellikleri ise, kanamalarda
kanı durdurucu, ishal kesici, antiseptik, ateş düşürücü, diş eti ve boğaz
iltihaplarında iltihabı dağıtıcıdır.
TSE tarafından 3880 sayılı standart hazırlanarak,
öğütülmüş maddenin fiziksel ve kimyasal özellikleri verilmiş olup, ambalajlama,
ambalajların üzerine yazılması gereken konular ile taşıma ve saklama usulleri
belirtilmiştir. TS 5363 sayılı standartla da derici sumağı yaprağı özellikleri
belirlenmiştir. Dış ticarete konu olan bu ürünümüzün ihracatının yapıldığı
ülkelerin başında Belçika, Lüksemburg, ABD ve Lübnan gelmektedir.
Fotoğraf Kaynağı: Orman Genel Müdürlüğü BİYOD Veritabanı
