Meyan (Glycyrrhiza spp.)
Fabaceae
(Baklagiller) familyasından yer alan meyan kökünün ülkemizde 5 türü yetişmekte,
ancak bunlardan bir tanesinin tıbbi değeri bulunmaktadır. Ülkemizde yayılış
gösteren türler; Glycyrrhiza glabra L. var. glandulifera (Waldst
et Kit.) Boiss., G.glabra L. var. glabra, G.echinata
L.’dir.
Meyan kökü bitkisinin, kök ve rizomları ile bunlardan elde
edilen meyan özü kullanılmaktadır. Meyan kökleri, nişasta, şeker (glikoz,
sakkaroz), zamk, reçine, acı madde, flavon glikozitleri, glycyrrhizin,
kalsiyum, azot, potasyum ve magnezyum, asparajin ile mannit içerir.
Glycyrrhizin şekerden 50 defa daha tatlı olup, köklerde bulunma oranı % 5-13
arasında değişmektedir. Analizlere göre % 8,6 su, %5,5 kül, %31,9 hülasa (zamk
ve nişasta), % 1,5 glikoz, % 2,3 sakkaroz, % 4,7 reçine ve %9,5 glycyrrhizin
bulunduğu tespit edilmiştir. Sanayide çok çeşitli kullanım alanı bulan meyan
kökleri kola imalatında kişnişle karıştırılarak katkı maddesi olarak, bira
üretiminde ise biralara köpük verilmesinde kullanılmaktadır. İlaç sanayiinde
tat değiştirici olarak kullanıldığı gibi tabletlerin hazırlanmasında da
kullanım alanı bulmakta, ayrıca böbrek ve mide hastalıkları ile sinirlerin
yatıştırılmasında kullanılan ilaçların terkibinde yer almaktadır. Sigara
üretiminde nikotinin etkisini azaltmak için tütünle karıştırılmaktadır.
Şekerleme sanayiinde de kullanıldığı gibi son yıllarda tahin helvası yapımında
da meyan balı kullanılmaktadır. Meyan balı üretiminde ortaya çıkan pres
artıkları, maftex adı verilen duvar levhalarının üretiminde faydalanılmaktadır.
Drog olarak, balgam ve idrar söktürücü, nikotin zararlarını azaltıcı, bronşları
temizleyici, böbrek rahatsızlıklarını giderici, böbrek ve mesane taşlarını
düşürücü, müsekkin ve midedeki ülser yaralarını iyi edici özellikleri vardır.
TSE tarafından 3499 sayılı meyan kökü standardı hazırlanmıştır. Meyan kökü
ülkemize döviz kazandıran en önemli orman tali ürünlerinden biri olup, başta
ABD, Fransa ve İtalya olmak üzere 18 ülkeye meyan kökü ve özü ihracatı
yapılmaktadır.
Foto. Kaynağı: http://commons.wikimedia.org
