Kekik
Çalı ya da çalımsı görünümde ve kokulu olan kekikler,
Lamiaceae (Labiatae) (Ballıbabagiller) familyasının bir cinsi olup, ülkemizde
35 türü vardır. Thymus serpyllum L., Thymus vulgaris L.
Thymus capitatus L., Thymbrae spicata L. yaygın
türlerdendir. Ülkemizde 602.683 ha. alanda yayılış yapar. Tahmini potansiyeli
5.241.458 kg/yıl’dır.
Dallı çiçekli tepe ve yaprakları kullanılmaktadır. Etken
maddeleri ve bulunma oranları; T.serpyllum L.’da, yabani kekik yağı
adı verilen uçuk sarı renkli bir uçucu yağ elde edilir. Destilasyon sonunda
%0,45-1 oranında uçucu yağ, acı madde, tanen ve flavonlar elde edilir. Bu uçucu
yağda ise; P-cymol, karvakrol, timol, pinenler ve seski terpenler bulunmaktadır.
Timol ve karvakrol bu karışımın %70’ini teşkil etmektedir. T.vulgaris L.’de,
destilasyon sonucunda, %0,40-3,5 oranında uçucu yağ, %10 tanen ile acı madde ve
rezin elde edilmektedir. Uçucu yağın, %20-70’ini fenolik maddeler oluşturmakta,
bunun da büyük kısmını birbirinin izomeri olan timol ve karvakrol oluşturur. İlaç
sanayiinde antiseptik imalatında, bronşlardaki koyu kıvamlı salgıyı sıvılaştırdığından
öksürük şuruplarının bileşiminde kullanılır. Antibiyotik etki olarak
mikroorganizmaların üremesini geciktirdiği veya tamamen durdurduğu için, ağız
antiseptiği olarak gargara yapımında yararlanılmaktadır. Derideki mantar hastalıklarına
karşı inhibitör etkisi olduğundan, mantar ilaçlarının bileşiminde de yer
almaktadır. Kimya sanayiinde ise, değerli bir kimyasal madde olan timol’un elde
edilmesinde kullanılabildiği gibi parfümeri ve kozmetik sanayiinde de banyo
köpüklerinin yapımında ve problemli ciltlerin tedavisinde kullanılmaktadır.
Drog olarak özelliği, dolaşım uyarıcısı, antispazmatik, idrar söktürücüdür. Düşük
dozlarda kullanıldığında balgam söktürücü, yüksek dozlarda alındığında
antiseptik ve barsak kurtlarını düşürücü etkisi vardır.
TSE tarafından 3786 sayılı
olarak hazırlanan standartta, kekikler cinslerine göre origanum, thymus ve
majoranae olarak üç tipe ayrılmaktadır. Kekik başta Almanya, ABD, Yunanistan
olmak üzere toplam 25 ülkeye ihraç edilmektedir.
Fotoğraf Kaynağı: Orman Genel Müdürlüğü BİYOD Veritabanı