Censiyan (Gentiana lutea)
Gentianaceae
(Centiyangiller) familyasının bir cinsi olan Gentiana’ların birçok türünden
birisi de Gentiana lutea L.’dir. Halk arasında censiyan ya da küşad
olarak bilinen bu türün ülkemizde en yaygın bulunan tür olduğu halde uzun yıllardır
yapılan hatalı ve aşırı toplama nedeniyle nesli tükenmeye yüz tutmuştur. Kullanılan
kısımları dal, yaprak ve soğanlarıdır. Ülkemizde 90 ha. lık bir alanda yayılış
yapar. Tahmini potansiyeli 4.230 ton/yıl’dır.
Censiyan köklerinden glikozitler,
gentianin isimli bir alkoloit, uçucu ve sabit yağ, tanen ile mumsu bir madde
elde edilir. İyi bir ilaç hammaddesi olan censiyan kökleri hazım sistemi
sinirlerini uyararak iştah açması nedeni ile iştah şuruplarının imalinde kullanılır.
Kandaki kırmızı ve beyaz küreciklerin miktarını artırdığından kan hastalarına
karşı hazırlanan ilaçların terkibine girdiği gibi kan yapıcı şurupların yapımında
da kullanılır. Drog özellikleri ise, iştah açıcı, kan yapıcı, ateş düşürücü,
mide ve barsak ifrazatını artırıcı, antiseptik olarak sayılabilir. TSE tarafından
hazırlanmış bir standardı bulunmamaktadır. Dış ticareti için tarife pozisyonu
verilmemiş olup, diğerleri adı altında toplanan grupta değerlendirilmektedir.
Doğadan toplananların ihracatı yasaklanmıştır.
Foto. Kaynağı: http://flora.nhm-wien.ac.at
